গল্প: বগীবিল দলং আৰু এখন আধালিখা উপন্যাস
এটা চতুৰ্ভূজ সৃষ্টি কৰাৰ কথা আছিল । এল পি স্কুলৰ ল’ৰা এটাইও জানে যে চতুৰ্ভুজ এটা হ’বলৈ হ’লে অন্তত দুটা বিন্দুৰ লগত তৃতীয়টোৰ সামঞ্জস্য থকাটো খুবেই দৰকাৰী। চতুৰ্থটোৰ লগত অৱশ্যে প্ৰত্যক্ষ সংযোগ নহলেও চলিলহেঁতেন। তথাপি চতুৰ্ভুজটো সৃষ্টি নহ’ল। দুটা বিন্দু কিয়, এটা বিন্দুতো তাই মিলিত হ’ব নোৱাৰিলে। ওফৰি পৰিল সকলোবোৰ সৰলৰৈখিক সমীকৰণ। মুঠতে চতুৰ্ভুজটোত কেণা লাগিল।
কথাবোৰ ভাবি ভাবি অভিশ্ৰুতিয়ে বগীবিল দলংখনলৈ চাই থাকিল। অৰ্ধনিৰ্মিত বগীবিল দলং। এই যে দলংখনক লৈ তাইৰ কিমান হেঁপাহ আছিল। দলংখনৰ বুকুৰে বগুৱা বাই বাই হেঁপাহবোৰ অভিসাৰী ৰাতিটোত নগ্ন হৈ পৰি থাকে। একদম নিলাজ হেঁপাহ সেয়া। প্ৰিয়জনৰ সতে মিলনৰ হেঁপাহ।
কেৱল দলংখনেই নে ? উত্তৰ পাৰৰ গেৰুকামুখৰ পাৰ্শ্বৱৰ্তী এলেকাৰ কৈলাশপুৰৰ সেই পামখন, য’ত সেউজীয়া বিশ্বাস এডৰা লহপহকৈ বাঢ়ি ৰঙচুৱা সপোন চপাইছিল, সেইখনত ওমলাৰ হেঁপাহকণো জানো ক’ম আছিল!
আৰু আত্মাৰ সেই বাণীবোৰ? নৈপৰীয়া এখিনি মানুহৰ লগতে গোটেই অসমবাসীৰ ওচৰত দায়বদ্ধ হৈ যে তাই যে বাৰে বাৰে কলম হাতত তুলি লৈছিল, সেই কলমটোও এদিন দলিয়াই দিবলগা হ’ল এক অহেতুক অভিমানৰ বলি হৈ। সমস্ত অভিমান এই দলংখনৰ প্ৰতি। এই দলংখনে তাইক বাৰে বাৰে প্ৰলোভন দিলে আৰু প্ৰলোভনবোৰ পূৰাব নোৱাৰি তাই জুইৰূপী নৈত জাপ দিলে বাৰম্বাৰ ।
আৰু এটা সপোন আছিল। দিনান্তত চৰাইৰ বাহলৈ ওভটাৰ এটি দীঘলীয়া সপোন। খেৰকূটাবোৰ গোটাইছিল এথোন, বন্ধু শিৱাংগই পাৰে মানে সহায় কৰিছিল তাইক। সেইমতে সুদীৰ্ঘ দহবছৰৰ মূৰত নৈখনৰ স’তে চুক্তি কৰি সিপাৰত ভৰি থোৱাৰ পৰিকল্পনা কৰি পেলাইছিল তাই। আৰু সেই পৰিকল্পনা হোৱাৰ দিন ধৰি তাই তত নোপোৱা হৈছিল। বিউটি পাৰ্লাৰ, কাপোৰ, গহনাৰ লগতে বডি শ্বেপিঙৰ অজস্ৰ কাৰ্যসূচীৰে তাই প্ৰস্তুত হৈ উঠিছিল। মানসিক প্ৰস্তুতিত সহায় কৰিছিল শিৱাংগৰ স’তে থকা বন্ধুত্বই। দহবছৰৰ মূৰত নৈ পাৰ হৈ প্ৰেমিক চৰাইজনৰ ঠেহ ভগাৰ প্ৰস্তুতি। উত্তৰ পাৰৰ এক নিৰ্জন পামত যি এক নিঃসংগ জীৱন যাপন কৰি আছে। নাম তেওঁৰ শিল্পম। শিল্পম চহৰীয়া। অভিশ্ৰুতি নামৰ চৰাইজনীৰ নিগাজী ঠিকনা যি, সেই শিল্পম চহৰীয়া।
অৱশেষত সেই দিনটো আহি ওলাইছিল।
“ৰেদি হ’লগৈনে সকলো?”
“নাই অ’। পেকিং কৰি আছো।”
“তহঁতে ক’ৰবালৈ ওলালে কেইযোৰ কাপোৰ লাগে অ?”, ফোনটোত শিৱাংগৰ কণ্ঠ ভাঁহি আহে।
“হেই নহয়হে! চাদৰ-মেখেলা দুযোৰ আৰু জিনচ এটা, টিচাৰ্ট কেইটামান আৰু”
“হ’ব হ’ব তোৰ লেকচাৰ বন্ধ কৰ। জনা আছে ছোৱালীবোৰে কিমান কাপোৰ কঢ়িয়াব পাৰে। পিছে লাগেজ বেছি কৰিলে তোৰেই বিপদ। অকলে অকলে ফেৰীত অহাৰ কথা।“
“কি অকলে অকলে ? তই নাহিবি নেকি আগবাঢ়ি?”
“এইপাৰেতো মই আগবাঢ়ি যামেই। সিপাৰেহে তই অকলে আহিব লাগিব।“
“হ’ব দে। মই কামত লাগো । কাইলৈ প্ৰথম ফেৰীখনেই ধৰিব লাগিবতো। এতিয়া বহুত কাম আছে।“
ফোনটো থৈ তাই বেগত কাপোৰ ভৰোৱাত লাগিল। যিমানেই কমাব বিচাৰে, সিমানেই ডাঙৰ হৈ যায় বেগৰ আকাৰ। তাইৰ গাতনো কি দোষ, গোটেই নাৰীজাতিৰে বদনাম এইটো। এদিনৰ কাৰণে ক’ৰবালৈ গ’লেও কান্ধত এটা, হাতত এটা বেগ ওলমিবই যেন।
তাইৰ অৱশ্যে বেলেগ যাত্ৰা এইটো। অভিমানী লুইত পাৰ হৈ ডিব্ৰুগড়ৰ পৰা ধেমাজীলৈ বুলি ফেৰী যাত্ৰা।কিমানদিনৰ মূৰত যে হেঁপাহৰ ঠাইখনলৈ বুলি ওলাইছে তাই। কিমান দিন ? হয়তো দহবছৰ। কিদৰে যে পাৰ হৈ যায় দহবছৰৰ সুদীৰ্ঘ পৰিক্ৰমা?
এৰা দহবছৰেইতো! এই দহবছৰত কমখন ওলট পালট হ’লনে? সৰুফুটীয়া জেদী ছোৱালীজনী আহি সমাজখনৰ হকে, জাতিটোৰ হকে আন্দোলন কৰিব পৰা হ’ল । হাতৰ সৰু সৰু আঙুলিকেইটাৰে দহোটা দায়িত্ব দাঙিব পৰা হ’ল। তথাপি কিছু দায়িত্ব ৰৈ গ’ল । ৰৈ গ’ল কিছু কথা, কিছু সপোন, কিছু প্ৰতিশ্ৰুতি ।
অবুজ আবেগত শিহৰিত হৈ উঠিল তাই। তেওঁকেই লগ পাবনে তাই? অতবছৰৰ মূৰত লগ পালে তেওঁ কেনে প্ৰতিক্ৰিয়া কৰিব, সেইবিষয়ে তাই জ্ঞাত নহয়। তেওঁ আগৰ দৰেই আছেনে ? নে অন্য কোনো নাৰী তেওঁৰ কাষ চাপিছে। নাজানে তাই। তথাপি এবাৰ হ’লেও তেওঁক লগ পোৱাটো দৰকাৰ। ইমানবছৰলৈকে তাইওতো অপেক্ষাৰত তেওঁৰ বাবেই।
চকুৰ আগেৰে ভিন ভিন সময়ৰ কেবাখনো ছবি চকুৰ আগেৰে পাৰ হৈ গ’ল। নোৱনি তোলাৰ পৰা হায়াৰ চেকেণ্ডেৰীৰ কেমিষ্ট্ৰিৰ পৰীক্ষাৰ দিনা তাইক শুভেচ্ছা দিবলৈ আহি ওঁঠত আঁকি দিয়া প্ৰথম চুমাটোলৈকে।
“জাননে শিৱাংগ, সিদিনা মোৰ আটাইতকৈ টান বিষয়ৰ পৰীক্ষা। ইকুৱেচ্যনবোৰ মনত ৰাখিবলৈকে দিগদাৰ, আনফালে সি লগাই যোৱা অথন্তৰটো। কিয় তেনেকুৱা কৰিব লাগে সি? কোনোমতে পৰীক্ষাটো পাছ কৰিলো বুলিহে। একেবাৰে পঢ়িব পৰা নাছিলো সিদিনা। ৰাতি শুবও পৰা নাছিলো।”
“তই মানে সেই তেতিয়াই প্ৰেম কৰিবলৈ শিকিলি। কম ঘাগু নাছিলি দে”, শিৱাংগৰ কথাত লাজ পাইছিল তাই।
হয় বয়সতকৈ কিছু ক্ষেত্ৰত আগবঢ়া আছিল তাই। বয়সতকৈ আগতে দায়িত্ববোধ শিকা ছোৱালী, বয়সতকৈ আগতেই চঞ্চল মনটোক বশ কৰি জীৱনৰ বাটত খোজ লোৱাৰ পণ লোৱা ছোৱালীজনীৰ প্ৰথম প্ৰেমো অলপ আগতীয়াই আছিল। কলেজত ভৰি দিছিল কি নিদিছিল, সিফালৰ মেচৰ পৰা অহা সুঁহুৰিৰ আঁত ধৰি চকুযোৰ যিখন টেবুলত পৰেগৈ, তাতে থমথমকৈ বহি থাকে শিল্পম নামৰ তাইতকৈ দুবছৰ চিনিয়ৰ ল’ৰাটো। বায়লজিৰ প্ৰেক্টিকেলৰ বাবে গৰৈ মাছটো কাটি দিয়া নতুবা ভেকুলীটো-পঁইতাচোৰাটো বিচাৰি অনা, ব’টানীৰ প্ৰেক্টিকেলৰ বাবে পিঁয়াজৰ তৰপ এটা পাতলকৈ কাটি দিয়া, এই সৰু সৰু কথাবোৰতে তাই শিল্পমৰ ওচৰ পাইছিলগৈ। পঢ়াৰ কথাবোৰ মাত্ৰ এক অজুহাত। অকলশৰীয়া হ’লেই দুয়োৰে মনৰ ভিৰ লগা কথাবোৰত জোঁটপোট লাগে। সদ্যস্নাতা অভিশ্ৰুতিৰ শৰীৰৰ পাতল সুৱাস আৰু অনৰ্গল বকি থকা মুখখন জপাবলৈকে সি কেবাদিনো কামুৰি দিবৰ মন কৰিছিল। সুযোগ পোৱা নাছিল অৱশ্যে, কাৰণ খিৰিকীৰ সিপাৰে অগাদেৱা কৰি থাকে অভিশ্ৰুতিৰ মাকে । তাৰ মাজতে এদিন সি সুযোগ পাই গ’ল। শ্ৰুতিৰ মাক ক’ৰবালৈ বুলি ওলাই গৈছিল মাত্ৰ, পঢ়ি থকা তাইজনীৰ মুখখন দাঙি লাহেকৈ পৰশ এটা দি দিছিল সি। হাহাকাৰ লাগিছিল তাইৰ মন গহনত। কি পৰীক্ষা, কিহ’ৰ সমীকৰণ সকলো পাহৰি মৃদু ভৎসৰ্না কৰিছিল তাক।
“দুষ্টটো! মোৰ পৰীক্ষাটো বেয়া হওকচোন, গম পাবি তই”, ওঁঠযোৰ মোহাৰি মোহাৰি পৰীক্ষাৰ আগদিনা দিনৰ দিনটো গালি পাৰি থাকিল তাই।
পৰীক্ষাটো তাইৰ বেয়া নহ’ল। ইচ্ছা কৰা হ’লে মহানগৰীৰ কোনো ভাল কলেজত চিট পাই গ’লহেঁতেন তাই, অলপমান কষ্ট কৰা হ’লে মেডিকেলৰ বাচনিতো হয়তো উত্তীৰ্ণ হ’লহেঁতেন, কিন্তু তাইৰ নিজৰ সৰু চহৰখন এৰি যাবলৈ কোনো পধ্যেই মন নাছিল। শিল্পমক এৰিব নোৱাৰে তাই, কোনোমতেই নোৱাৰে, তাক এৰি দূৰৈত পঢ়িবলৈ যাবলৈ কোনোপধ্যেই ৰাজী নহ’ল তাই। শিল্পমৰ বুকুত ঘৰ সাজিলে তাই।
আবেগিক মুহূৰ্তত কৈ উঠিছিল সি, “ভাল পাওঁ তোক শ্ৰুতি।”
চম্ভালিব নোৱৰা সময়কণত চকু সেমেকি উঠে তাইৰ, “অই, বুকুৰে কৈছতো।“
কৃত্ৰিম খঙেৰে সিও কৈ পেলায়, “নাই, নাটকৰ ৰিহাৰ্চেল কৰি আছিলো।“
খিলখিলীয়া হাঁহি এটাৰ দৰে প্ৰেম-কোমল অনুভৱবোৰ বতাহত উৰি ফুৰে। সৰু চহৰখনৰ এটা যুটি হৈ পৰিছিল দুয়ো। মাকে সিঁয়াইছিল, পঢ়া-শুনা প্ৰথমে, তাৰ পাছতহে প্ৰেম।
দেউতাকৰ আকৌ শিল্পমলৈহে বেছি মৰম, “ঘৰৰ পৰা দূৰৈত থাকি পঢ়িছেহি ল’ৰাটো। তাৰ সময়বোৰ নষ্ট নকৰিবি শ্ৰুতি”।
সময় আৰু সপোনবোৰৰ মাজত কিবা পুত্ৰী-মাতৃৰ সম্পৰ্ক। সময় নষ্ট হ’লেও সপোনবোৰে জন্ম দিয়ে নতুন সময়ৰ। সময়বোৰে জন্ম দিয়ে জীৱনৰ আৰু জীৱনে প্ৰেমৰ। এনেকৈয়ে বৃত্ত এটাত সোমাই পৰে সিহঁতৰ কাহিনীবোৰ। সিহঁতৰ কাহিনী শুনি শিৱাংগৰ চকুহালো চলচলীয়া হৈ পৰে।
“ইমান প্ৰেম, ইমান ভালপোৱা এৰি কিয় গুচি গ’লি তই?”
“উপায় নেদেখিলো শিৱাংগ। দেউতা ঢুকোৱাৰ পিছত চাকৰি এটাৰ বৰ প্ৰয়োজন হৈছিল মোক। ঘৰৰ একমাত্ৰ ছোৱালী আছিলো মই। ইউনিভাৰ্ছিটিৰ চাকৰিটোত এপ্লাই কৰিলো, পাই গ’লো, গুচি আহিলো।”
“আৰু গুচি যোৱাৰ পাছত হাৱা লাগিল। পাহৰি থাকিলি কলেজীয়া ভালপোৱা।”
“নহয় অ’। এইবোৰ বহুত কথা। মোক নুসুধিবি তই।“
চকুত ভৰ বাৰিষাৰ লুইতখনে তল-ওপৰ কৰে। মনত পৰে তাইৰ, শিল্পমে কোনোপধ্যেই বিচৰা নাছিল, তাই ইউনিভাৰ্ছিটিত পঢ়িবলৈ নগৈ চাকৰি কৰিবলৈ যাওক। আৰু তাইক দৰকাৰ হৈছিল এটা চাকৰিৰ । অতৰ্কিতে ভাগি পৰা আকাশখন দাঙি ধৰিবলৈ চাকৰিটোৰ বাদে তাইৰ আন কোনো উপায় নাছিল। সেইখিনিকে সি নুবুজিলে। তালফাল লগাই দিলে, এপইণ্টমেণ্ট লেটাৰখনো ফালি পেলালে, বাৰে বাৰে কৈ থাকিল, “তুমি পঢ়াটো শেষ কৰা। ইউনিভাৰছিটিৰ ডিগ্ৰীটো লৈ আহা। ইয়াত কলেজত লৈ ল’ব তোমাক, মাত্ৰ দুবছৰ কষ্ট কৰা।”
এফালে দেউতাকৰ মৃত্যু আৰু আনফালে প্ৰিয়জনৰ অবুজ আচৰণ, শেষ সিদ্ধান্ত জনাই দিলে তাই, “মই যামেই চাকৰি কৰিবলৈ।”
স্পষ্টকৈ মনত পৰে তাইৰ, স্বাধীনতা দিৱসৰ দিনা সংঘটিত হোৱা বোমা বিস্ফোৰণৰ কাৰণে কেবাটাও সংগঠনে অসম বন্ধ ঘোষণা কৰিছিল সেই তিনিদিন। চৰকাৰী ৰঙা বাছখনৰ বাদে বেলেগ বাছ চলা নাছিল। বেংক বন্ধ হৈ যোৱাত তাইৰ হাতত ফুটাকড়ি এটাও নাছিল। আৰু মুখ ফুলাই ৰূমত আবদ্ধ হৈ থকা শিল্পমক মাত নলগোৱাকৈ তাই উচুপি উচুপি ৰঙা বাছখনত বহিছিল।
“তোৰ সাহস মই মানিছো দেই। অকলেই গুচি গ’লি? তাকো অসম বন্ধৰ দিনত?”
“ওমম। তাকো হাতত এটকাও নোহোৱাকৈ।”
“কি কৰিলি তাৰ পাছত? কেনেকৈ মেনেজ কৰিলি টকা?”
“সেইবোৰ বহুত কথা, বেলেগ এদিন ক’ম দে। এতিয়া মনটো গধুৰ হৈ পৰিছে মোৰ।“
ডিব্ৰুগড়-ধেমাজী। মাজত এখন দলং। বগীবিল দলং। খং অভিমানৰ মাজতো সপোনটো আকৌ গজিবলৈ ধৰিছিল। ঘৰখন এৰি নিদিয়ে তাই। শিল্পমক এৰিব নোৱাৰে। শিল্পমেও ধেমাজী নেৰে। হয় তাতে সি কলেজ খুলিব, নহয় দেউতাকৰ মাটিখিনিত কুঁহিয়াৰৰ খেতি কৰিব। তাইও চাকৰিটো নেৰে। দক্ষিণ পাৰৰ পৰা নৈ পাৰ হৈ উত্তৰ পাৰলৈ অহা যোৱা কৰিব শনিবাৰে শনিবাৰে। কিমান দূৰৰনো বাট? বগীবিল দলংখন হ’লেতো মুঠেই ডেৰ ঘণ্টাৰ বাট।
অংকবোৰ মিলি উঠে। অভিমানবোৰ নিমিলে। শিল্পমে নিৰুদ্দিষ্ট পথিকৰ ভাও লয়। পঢ়া-শুনা শেষ হোৱাৰ পাছতে সি হেৰাই যায় ক’ৰবাত। চাকৰিৰ মাজে মাজে তাই মাছ কমিউনিকেশ্যনত পোষ্ট-গ্ৰেজুৱেট কৰি চাকৰি সলালে। তথাপি ডিব্ৰুগড় এৰা নহ’ল। ডিব্ৰুগড়ে তাইৰ পেটৰ ভোক মোকলালে। ডিব্ৰুগড়লৈ মোহ সোমাল তাইৰ। ধেমাজীও নেৰো বুলি কথা দিছিল। শিল্পমক নেৰো বুলি ভগৱানৰ ওচৰত প্ৰতিশ্ৰুতিবদ্ধ হৈছিল। দলংখন হৈ উঠা নাই এতিয়াও। দলংখনৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰিয়ে যে তাই এইখিনি পাইছিলহি, সেই কথা তাইতকৈ ভালকৈ কোনে জানে। দলংখন হওক। সপোনবোৰ বাস্তবায়িত হ’ব। সি নকলেও তাই মুখ ফুটাই ক’বগৈ যে, অকলে অকলে থাকি তাইৰো আমনি লাগিছে, অহা বহাগতে সি কিবা এটা কৰক।
সময় কি যে খৰস্ৰোতা নদী! যেন সৌ সিদিনাৰহে কথা। মুখ ওন্দোলাই বহি থকা লৰাটোক চাৰপ্ৰাইজ দিমগৈ বুলি ভাবি থাকোতেই দহবছৰ পাৰ হ’ল। আঙুলিৰ মূৰত দিনবোৰ গণে তাই। তেনে সময়তে শিৱাংগই লগ পাইছিল তাইক। তেতিয়া তাই আগশাৰীৰ সাংবাদিক হিচাপে নাম কৰি উঠিছে। আৰু শিৱাংগ নদীবান্ধ বিৰোধী সংগঠন এটাত ওতঃপ্ৰোতভাৱে জড়িত হৈ আছে। দুয়োৰে চিনাকী খুব নাটকীয়ভাৱে হৈ ঘনিষ্ঠ সম্পৰ্ক এটাই গঢ় ল’লে।
প্ৰথম চিনাকীতে শিৱাংগই ওভতি ধৰিছিল তাইক,
“এই যে এইবোৰ লিখি আছে, কোনে পঢ়িব এইবোৰ? অসমখনৰ চিনচাব নোহোৱা হ’ব কিছুদিনৰ পিছত । নদীবান্ধবোৰে বাহিৰলৈ শক্তি কঢ়িয়াই নিব, অসমীয়া জাতিটো বানপানীত ডুবি মৰিব। আপোনালোকৰ এই আখৰবোৰ পঢ়িবলৈ কোনো নাথাকিব জীয়াই”, উষ্মামিহলি কণ্ঠৰে কৈ গৈছিল সি।
কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ স’তে মতবিৰোধ চলিছিল সিহঁতৰ সংগঠনৰ, “এই যে লুক ইষ্ট পলিচী-এইবোৰ সৱ ভেঁকোভাওনা। পশ্চিমবংগৰ চি-নেক পথেৰে এই বিশাল শক্তি কঢ়িয়াব নোৱাৰিব বুলিয়েই এইবোৰ চালিবাজী। চাই থাকক চকুৰ আগতে অসমখন কিদৰে ধ্বংস হ’বলৈ গৈ আছে। পূঁজিপতিয়ে কিনি পেলাইছে অসম। দুদিনতে প্ৰমাণ পাই যাব অসমবাসীয়ে।“
সঁচাইনে? শিৱাংগই কোৱা কথাবোৰৰ সত্যতা আছেনে? সাংবাদিক হোৱাৰে পৰা সত্যতা নোহোৱা কথাবোৰ মানি লবলৈ সন্মত নহয় তাই। তাতকৈ তাই অধ্যয়ন কৰিব। তাই নিজৰ বিবেকেৰে বিচাৰ কৰিব, কোনবোৰ সঁচা, কোনবোৰ ছলনা।
কোনোবাই কৈছিল নদীবান্ধৰ বিপক্ষে, কোনোবাই সপক্ষে। তাইৰ দৰে ছোৱালীজনী কাৰো উত্তৰত সন্তুষ্ট হোৱা নাছিল। অধ্যয়ন কৰিছিল কিছু। তথাপি যেন বহুত বাকী। শেষত শিৱাংগৰ ওচৰত ব্যক্ত কৰিছিল মনোভাৱ, নদীবান্ধৰ ওপৰত মই এখন কিতাপ লিখিব বিচাৰো।
তাইৰ সমানে সুখী হৈছিল সি, “এয়াতো খুব ভাল কথা। আহকনা এদিন গেৰুকামুখলৈ।“ সি তাইলৈ মেইল কৰিছিল কিছু তথ্য, তাই ৰাতি এপৰলৈকে সেইবোৰকে ফঁহিয়াই আছিল,
“মধ্যপ্ৰাচ্যৰ দেশবোৰৰ দৰেই ভাৰতকো ধনী হ’বলৈ শক্তি লাগে। ভাৰতত যিহেতু তেনে কোনো বিশেষ শক্তি নাই, গতিকেই চকু পৰিছে অসমৰ নদীবোৰৰ ওপৰত। উত্তৰ-পূবক ভাৰতৰ পাৱাৰহাউচ হিচাপে উপস্থাপন কৰিবলৈ বিচৰা হৈছে। কোৱা হৈছে, এই জলবিদ্যুৎ শক্তিসমূহ একেবাৰে ক্লীন শক্তি, ইয়াত কোনোধৰণৰ প্ৰদূষণৰ সৃষ্টি নহয়। কিন্তু আওপকীয়াকৈ চাবলৈ গ’লে কি দেখিম? এই বান্ধসমূহৰ স্বাৰ্থত গছ-গছনি কাটি তহিলং কৰিছে। বায়ুমণ্ডলত কাৰ্বন-ডাই-অক্সাইডৰ পৰিমাণ বঢ়াৰ উপৰিও বৃহৎ জলাশয়বোৰত সেউজ পাহাৰবোৰ ডুব যোৱাৰ ফলত গ্ৰীণহাউচ গেছৰ উৎপত্তি হৈছে। এই গেছসমূহে তাপমাত্ৰা বৃদ্ধি কৰিছে। অজন স্তৰ ক্ষতিগ্ৰস্ত হৈছে। আমাৰ ভৱিষ্যৎ প্ৰজন্মলৈ বৃহৎ ভাবুকি আহি পৰিছে।“
অভিশ্ৰুতিয়ে আধালিখা ডায়েৰীখন বন্ধ কৰি থৈ শুবলৈ যায়, ৰাতি শেঁতেলীতো বাগৰে কথাবোৰ, এইবাৰ হেনো য’তে ত’তে বানপানী হৈছে, হ’বই, শিৱাংগই কৈছিল, “অসমৰ ভৌগোলিক অৱস্থানটোৱে ইমান ডাঙৰ নদীবান্ধ কোনোপধ্যেই চাপৰ্ট নকৰে”। চৌপাশে পাহাৰেৰে আৱৰা ৰাজ্যখনলৈ পাহাৰৰ সমূহ আৱৰ্জনা নামি আহি অসমখন তৰাং কৰি তুলিছে। তেনেস্থলত ডেৰশৰো অধিক বান্ধ অসমৰ মূৰৰ ওপৰত। লখিমপুৰৰ ৰঙানদীৰ ওপৰৰ বান্ধটোৰ কথাই কয়নে, গোলাঘাটৰ ধনশিৰিৰ ওপৰৰ বান্ধটোৰ কথা কয়, নে চিয়াং নৈৰ বান্ধটোৰ কথাই কয়, নামনি অসমৰ আকৌ ভূটানৰ প্ৰকল্পকেইটা আছেই, মেঘালয়ৰ উৰিয়াম নৈৰ বান্ধটোও কম চিন্তনীয় নহয়। মুঠতে কথাবোৰ বৰ চিন্তনীয়।
শিৱাংগই গেৰুকামুখলৈ মাতিছে তাইক। উদ্দেশ্য, সোৱণশিৰিৰ জলবিদ্যুৎ প্ৰকল্প। চাই যাওক তাই, কি পৰিকল্পিতভাৱে নদীক নিয়ন্ত্ৰণ কৰে প্ৰযুক্তিয়ে, আৰু সেই প্ৰযুক্তিত জলজ প্ৰাণীসমূহৰ কিদৰে ক্ষতিসাধন হয়।
“দিনৰ ভাগত নদীসমূহত খুব কম কমকৈ পানী এৰি দিয়া হয়, কাৰণ দিনৰ ভাগত শক্তিৰ প্ৰয়োজন কম। কিন্তু পিক আৱাৰ্চত, আই মিন সন্ধিয়াৰ ভাগত খুব দ্ৰুতবেগত পানীৰ সোঁত বঢ়াই দিয়া হয়, যাৰ ফলত জলজ জীৱসমূহৰ বিস্তৰ ক্ষতিসাধনেই নহয় কেৱল, প্ৰাকৃতিক ভাৰসাম্যহীনতাৰ সৃষ্টি হয়।“
কৈ যায় শিৱাংগই। প্ৰত্যেক দিনাই অন্তত দুঘন্টাৰ বাবে হলেও তাইৰ লগত কথা পতাটো তাৰ দায়িত্ব হৈ পৰিছে। প্ৰত্যেকদিনাই সি ন ন তথ্যৰে আশ্চৰ্যত ডুবাই পেলায় তাইক। কোনোটো তথ্য তাই মেইলত বিচাৰে, কোনোটোৰ বাবে হয়তো প্ৰজেক্টৰ চাইট চাবলৈ যোৱাৰ মতপোষণ কৰে।
হয় । কিতাপখন লিখাৰ বাবে ক্ষেত্ৰভিত্তিক অধ্যয়নৰ প্ৰয়োজন আছিল। তাই আৰু শিৱাংগ মিলি সেই পৰিকল্পনা কৰি পেলাইছিল। গেৰুকামুখৰ জলবিদ্যুৎ প্ৰকল্পৰ নাতিদূৰত অৱস্থিত কৈলাশপুৰ গাঁওতে শিল্পমৰ শ্যামলী-পাম। তালৈ গ’লেই লগ পাবনে তাই? পাব হেনো। শিৱাংগই তলে তলে সেই খবৰো লৈছিল।
সপোন এটাই উৰুলি দিয়ে। শিৱাংগৰ লগত ভাল ঘনিষ্ঠতা হৈ উঠিল তাইৰ। আপুনিৰ পৰা তুমি, তুমিৰ পৰা তই। কেতিয়াবা সুধি পেলায় তাই,
“তাৰ খবৰ পাৱনে শিৱাংগ?”
শিৱাংগই নকয় তাইক, তাই টিভিত ওলালে যে শিল্পমে টিভিটো বন্ধ কৰি দিয়ে। কিয় বন্ধ কৰি দিয়ে? কিয় সেইখন মুখ চাবলৈ অত অভিমান? শিল্পমৰ চকুলৈ চাই সেই উত্তৰ সি যুগুতাই লয়, অভিমানৰ আন নাম ভালপোৱা।
সকলোবোৰ সাজু হৈ উঠিল। পুলকিত হৈ পৰিছে তাইৰ মন, তথাপি মিহি মিহিকৈ টেনচন এটা, যদি তাৰ জীৱনত আন নাৰীৰ প্ৰৱেশ ঘটিল, তেতিয়া? কি হ’ব তেতিয়া?
তিতা চুলিখিনি টাৱেলেৰে মচি মচি বিচনাখনত বাগৰ দিয়ে তাই। পাঁচঘন্টাৰ গভীৰ টোপনি লাগে তাইক এতিয়া। কাইলৈৰ পৰা দুটা নতুন যাত্ৰাৰ আৰম্ভণি। গতিকেই বহুত কাম। ব………হু………ত…..
কেতিয়ানো টোপনিত ঢলি পৰিল গমকে নাপালে তাই। ৰাতিপুৱালৈ দেখিলে এগালমান মিছকল। অচিনাকী নাম্বাৰৰ মিছকল। কোন হ’ব পাৰে? পেছাটোৰ বাবেই তাইলৈ বহুত ধৰণৰ ফোন আহে। কিন্তু একেটা নাম্বাৰৰ পৰা ইমানবোৰ ফোন, তাকো মাজৰাতি। আচৰিত হ’ল কিছু। উৎকণ্ঠিতও হ’ল বেচকৈ। বানপানীয়ে নদীৰ মথাউৰি ভঙাৰ সময়ত তাই ফেৰীৰে ভৰা লুইত পাৰ হ’বলৈ ওলাইছে। কি বা খবৰ? ভ্ৰূ কোচাই নাম্বাৰ টিপে,
“হেল্লো।”
মাত নাই সিফালৰ।
আকৌ মাতিলে তাই,
“হেল্লো।”
“হেল্ল হেল্ল, কোনে ক’লে? মই বহুত মিছ কল পালো এই নম্বৰটোৰ পৰা। কোনে কৈছে আপুনি?”
সিফালৰ পৰা এটা ফোঁপনিৰ শব্দ ভাঁহি আহিল।
“শিৱাংগৰ লগত আপোনাৰ কিহ’ৰ ইমান হলিগলি?”
“শিৱাংগৰ লগত?”
“হয় । শিৱাংগৰ লগত।“, সিপক্ষই জোৰ দি ক’লে।
“মই একো বুজা নাই। কোন হয় আপুনি?”
“আপুনি বুজিবলৈ চেষ্টা নকৰিব। আৰু আমাৰ মাজত সোমাবলৈকো চেষ্টা নকৰিব । মাত্ৰ এটা কথা কৈ দিছো, মোৰ পেটত শিৱাংগৰ সন্তান আৰু সেই সন্তানৰ শপত, যিদিনাই আপুনি গেৰুকামুখত ভৰি দিব, সিদিনাই মই সোৱণশিৰিত জাপ দিম।”
ঠাককৈ কাটি গ’ল ফোনটো। তাইৰ অণ্ঠ কণ্ঠ শুকাই গ’ল। কোন হয় এওঁ, যাৰ গৰ্ভত শিৱাংগৰ সন্তান। শিৱাংগই তাৰ ব্যক্তিগত জীৱনৰ বিষয়ে কোনোদিনেই নক’লে, তাঁৱো নুসুধিলে অৱশ্যে, কিন্তু এয়াতো ভুল অপবাদ। তাই আকৌ ফোনটো লগালে,
“আপুনি মোক ভুল বুজিছে।”
“মোক একো স্পষ্টীকৰণৰ দৰকাৰ নাই। মই ক’বলগাখিনি ক’লো। ইয়াৰ পিছত আপুনি কি কৰে সেয়া আপোনাৰ কথা।“
“আপুনি ভুল বুজিছে।”
“ন’। মোক বুজাবলৈ আপুনি চেষ্টা নকৰিব।”
ইমান ৰুক্ষ মাত, ইমান ঔদ্ধতালি তাই জীৱনত পোৱা নাছিল। তাই গেৰুকামুখত যিদিনাই ভৰি দিব, সেইদিনাই হেনো তাইৰ শেষ দিন হ’ব। শিল্পমক লগ পোৱাৰ সপোনটোৱে হঠাতে যেন ভৰ লুইতত জাপ দিলে। দলংখনক আঁকোৱালি লৈ ইপাৰ সিপাৰ হোৱাৰ দৃশ্যটোও যেন মুহূৰ্তৰ ভিতৰতে এৰা-পৰলীয়া হৈ গ’ল।
আৰু নদীবান্ধৰ ওপৰত লিখিব বিচৰা কিতাপখন? সেইখন যে কাহানিও আৰম্ভই নহ’ব।
ইফালে শিৱাংগই তালফাল লগালে, কটাক্ষ কৰিলে, “সাংঘাটিক ইনডিচিচিভ মাইণ্ডৰ ছোৱালী হয় তই। তোক বুজাটোৱেই মোৰ ভুল হৈ গ’ল”।
তাই মনে মনে থাকিল।
“তোৰ বাবে সৱ এৰেঞ্জমেন্ট হৈ গৈছিল। গেষ্ট হাউচ, গাড়ীৰ কথাটো বাদেই, এন এইচ পি চিৰ জি এমৰ এপইন্টমেন্টলৈকে, পাঁচখনকৈ গাঁওৰ ৰাইজমেল, সকলো ঠিক হৈ গৈছিল শ্ৰুতি। তই কি কাৰণে সিদ্ধান্ত বদলাই দিলি?”
তাই মনে মনে থাকিল।
“আৰু কি জাননে? মোৰ হ’বলগা বিয়াখনো তই অহালৈকে ৰৈ দিছিলো, তই আহিলেহে তাইক সেন্দুৰ পিন্ধাম বুলি ভাবি থৈছিলো। লগতে ভাবিছিলো, শিল্পমৰ কাৰণেও সেন্দুৰ এটেমা কিনিম বুলি। কিয় ৰ’লো তোলৈ মই? মানুহৰ চকুত ধৰা পৰাকৈ তাইৰ গৰ্ভ বাঢ়ি আহিছে, তথাপি তথাপি………..”, কথাখিনি সম্পূৰ্ণ কৰিব নোৱাৰিলে সি।
ফোনটো কাটি দিয়ে তাই। হাজাৰ জটিল সমস্যাৰে জৰ্জৰিত মানুহৰ জীৱন। আৰু কিছুমানৰ জীৱন সন্দেহ নামৰ বেমাৰত জৰ্জৰিত। তাইৰ পেটত হেনো দেৱশিশু-এই সময়ত সেই মাতৃক মানসিকভাৱে অসুস্থ কৰি তুলি পাপকাৰ্য নকৰে তাই।
নৈখনৰ যি পাৰে তাইৰ প্ৰিয়জনে বাহৰ পাতে, সেই পাৰে হেনো তাই ভৰিখনকে থবগৈ নোৱাৰে, ইমানেই অস্পৃশ্য তাইৰ ভৰি, ব্যংগমিহলি হাঁহিৰ মাজেৰে দুচকু সেমেকি উঠে তাইৰ।
“মোৰ খোজবোৰো এতিয়া আনৰ দ্বাৰা পৰিচালিত হয়। ক’ত ভুল আছিল মোৰ?”, দিনে নিশাই নিজক প্ৰশ্ন কৰে শ্ৰুতিয়ে। তাইতো নুবুজে যে, বেছিভাগৰে এনেকুৱাই হয়, অজান কীটে ধ্বংস কৰি পেলায় সপোনৰ কাঁচঘৰ।
বৰ জেদী তাই। হাতত ফুটাকড়ি এটাও নোহোৱাকৈ শতমাইল দূৰলৈ অকলে কাম কৰিবলৈ ওলাই অহা ছোৱালী তাই। সাধাৰণ কথা এটাত লাগিয়েই দহবছৰৰ বাবে প্ৰিয়জনৰ পৰা আঁতৰি থকা ছোৱালী তাই। কিতাপ লিখাৰ সপোনটোতো বহুত সাধাৰণ কথা।
শোকটো বুকুত বহি বৰফ-কঠিন হোৱাৰ পৰতে এদিন শিৱাংগ আহি গ’ল তাইৰ ওচৰলৈ।
“হুঁ ল।“
“কি?”
“মিঠাই। ছোৱালী এজনী হ’ল। নামটো তই দিব লাগিব কিন্তু।“
“বাঃ কংগ্ৰেচুলেচন! কি যে ভাল খবৰ! পিছে নামটো মই কিয় দিম আক? সন্তানৰ নামটো মাক-দেউতাকৰে অধিকাৰ, দুয়োজনেই আলোচনা কৰি ল’বি।“
“তায়েই বিচাৰিছে অ’, নামটো তই দে বুলি।”
কি! এইগৰাকীয়ে সেইগৰাকী, যাৰ এটা হুমকিত তাই জীৱনৰ বাট সলাই দিছিল। সঁচাকৈয়ে নাৰীৰ ছলনা বুজা টান বুলি মহা মহা পণ্ডিতে এনেই কৈ যোৱা নাছিল।
“কি খবৰ তাইৰ?”
“ভাল, একদম সুস্থ। ডিব্ৰুগড় মেডিকেলতে এডমিট হৈ আছে তাই।” শ্ৰুতিয়ে একো নক’লে। লগ কৰাৰ সৌজন্যতাকণো দেখুৱাব নোৱাৰিলে।
“আৰু এটা উপহাৰ আছে তোলৈ।”
“কি অ?”, ভৰ বাৰিষাৰ নৈখন চকুৰ পৰা লুকুৱাব নোৱাৰে তাই।
“সেন্দুৰ।”
“হোৱাট!”।
“য়েচ, শিল্পমৰ নামৰ।”
“কি ধেমালি কৰিছ তই শিৱাংগ?”
“এয়া চা।”
বান্ধ ভাঙি লোতক নামে ওফন্দি উঠা নৈখনৰ।
“সি ক’ত?”
“লৈ যাবলৈ কৈছে তোক?”
“নাযাওঁ মই।”
“তই ইমান জেদী কিয় কচোন।”
“সি কিয় আহিব নোৱাৰে কচোন।”
উচাৎ মাৰি তাই আঁতৰি যায়। তাইলৈ চাই পঠিয়ায় সি, দেখে, অভিমানী নৈখনৰ ওপৰেৰে লোতক বাগৰিছে। মুহূৰ্ততে সিদ্ধান্ত লৈ পেলায় শিৱাংগই, সি সেই নৈখনৰ দলং হ’ব, বগীবিল দলংখনৰ দৰেই যিমান সময় নালাগক কিয়, এদিন সিও দুখন হিয়া জোৰা লগাব।
আৰু আধালিখা উপন্যাসখনৰ কাম সিদিনাই হয়তো তাই হাতত ল’ব।
(সমাপ্ত)